U jugozapadnom delu Australije nalazi se bezvodan prostor pokriven peskom koji s razlogom nazivaju “Pustinjom tornjeva”. Jer, na oko 4 kvadratna kilometra “rasuto” je stotine krečnjačkih formacija čija je boja od zlatne do sive. Neke su male i zaobljene, pojedine su hrapavih i neravnih površina i podsećaju na korale, sunđere i pčelinje saće, a nekoliko desetina je u obliku stuba. Među ovim poslednjim ima i visokih oko petnaestak metara.
Vetar razvejao misteriju
S obzirom na to da se “Pustinja tornjeva” pominje samo u novijim legendama Aboridžina koji za ovaj prirodni fenomen misle da su okamenjeni duhovi predaka, pretpostavlja se da je reč o prirodnoj pojavi koja je nedavno ugledala svetlost dana. To potvrđuju i zabeležena sećanja prvih doseljenika koji pominju da se na ovom prostoru nalaze ostaci nekog drevnog grada koji se tek naziru iz peska, kao i da ovaj prirodni fenomen, u zapisima iz tridesetih godina 19. veka, ne spominje izuzetno precizan istraživač i guverner Južne Australije Džordž Grej koji je taj deo novog kontinenta prošpartao uzduž i popreko. “Pustinju tornjeva” otkrio je Hari Tarner, istoričar iz Perta, tek 1956. godine.
Zbog svega se pretpostavlja da su kameni tornjevi vekovima bili prekriveni peskom, da je vetar počeo da ga sklanja sa ovog prostora pre otprilike tri stotine godina, a da je pre oko veka “Pustinja tornjeva” poprimila sadašnji izgled. O tome svedoči podatak da vetar neprestano pomera pesak i otkriva nove delove stena, dok druge prekriva.
Naučnici se ne slažu ni u tome kolika je starost ovih kamenih oblika (od milion do 25.000 i 30.000 godina), a i njihova objašnjenja kako su nastali znatno se razlikuju. Neki misle da su se formirali intenzivnim delovanjem erozije, pri čemu su i površinske i podzemne vode spirale mekše stene, a ostajale su one od manje rastvorljivog materijala. Ima i naučnika koji tvrde da su krečnjačke formacije u “Pustinji tornjeva” nastale od ostataka drveća i nižih biljaka, prezasićenih kalcijumom iz podzemnih voda koje je kasnije zasuo pesak, zacementirao ih i formirao okamenjene oblike. Najviše je, međutim, stručnjaka koji ukazuju da je reč o oblicima nataloženog krečnjaka još iz vremena kada je ovaj deo bio morsko dno, a kada se voda povlačila, talasi i vetar, kao i kisele kiše koje su rastopile pesak, formirali su ove neobične oblike.
U krečnjačkim prostranstvima kineske provincije Junan priroda je stvorila prelepu krečnjačku formaciju koja izgledom neodoljivo podseća na stenovitu šumu. Zadivljujuća kamena šuma prostire se na čak 350 kvadratnih kilometara.Kasnije je, u tome se svi slažu, promenom klime ovaj prostor postao pustinja, pesak je zasuo krečnjačke oblike, a sve jači vetar koji duva ovim prostorima razvejao je pesak i otkrio ovu neobičnu prirodnu pojavu.
Na obali Crnog mora
Nedaleko od obale Crnog mora, dvadesetak kilometara od bugarskog grada Varne, nalazi se “Kamena šuma” koju lokalno stanovništvo naziva “pobiti kamani”. U pojasu dugom desetak kilometara, kameni blokovi raspoređeni su u malim grupama i razlikuju se na osnovu visine (ima ih i od 5 do 7 metara), a debljina im je od 30 cm do tri metra. Zbog toga bi na prvi pogled moglo da se pomisli da je reč o ruševinama drevnog hrama koji je sagradio čovek, ali su geolozi na osnovu detaljnih istraživanja utvrdili je ove kamene oblike ipak “kreirala” priroda. Interesantno u vezi sa ovim fenomenom je da su stubovi uglavnom šuplji i puni peska, kao i da su relatvno plitko u tlu.
Iako se za ovaj prirodni fenomen zna od davnina, prvi pokušaji da se naučno objasni kako je nastao datiraju iz sredine 19. veka. Oni ukazuju da je kamenje krečnjačkog porekla i da je nastalo u morskoj vodi koja je tada prekrivala ovaj deo Evrope. Ostala je, međutim, nedoumica zašto je kamenje šuplje. Jedno od prihvaćenih objašnjenja je ono koje su dali bugarski geolozi braća Petar i Stefan Bončev Gočev. Oni smatraju da je kamenje staro oko 50 miliona godina, da je nastalo u moru taloženjem krečnjaka i mulja na šta ukazuju i fosili školjki i džinovskih puževa u njima, a da su šupljine stvorene pod uticajem metana i pod pritiskom iz dubine zemlje. Ova gas je, objašnjavaju oni, proširivao pukotine u stenama da bi se oslobodio, pa su na taj način nastale stene u obliku cevi koje su, kad se more povuklo, bile na udaru erozije koja ih je konačno oblikovala.
I za ovaj prirodni fenomen vezuju se brojne legende, pa se veruje da je reč o svetom mestu – o delovima hrama koji su počeli da grade bogovi. Za nošenje ogromnog kamenja angažovali su divove, ali kada su razglasili da su od te ideje odustali, divovi su, ljuti što im je posao bio uzaludan, pobacali kamenje po okolini. Ima i priča koje “Kamenu šumu” povezuju sa ostacima stubova i kolonada Posejdonovog hrama u Atlantidi za koji se svojevremeno mislilo da je bio na obali Crnog mora.
S obzirom na to da posetiocima ovog prirodnog fenomena kamene formacije bude maštu i asiciraju ih na nešto iz svakodnevnog života, nekim od njih su nadenuli i imena. Primera radi, najviši kameni blok koji stoji iznad ostalih i kao da je na straži nazvali su “vojnik”, a luk koji formiraju dva kamena oslanjajući se jedan na drugi nazvan je “vrata sreće”. Nije mali broj onih koji kroz njih prođu očekujući da će posle toga Fortuna da im bude naklonjena.
Nije za bose!
Na lokalnom jeziku stanovnika Magadaskara reč “cingi” grubo može da se prevede sa “mesto po kojem ne može da se hoda bos”. Ne bez razloga, tim imenom nazvali su deo Nacionalnog parka “Tsingy de Bemaraha” na kojem se prostire “kamena šuma”. Ona se sastoji od bezbroj kao nož oštrih vrhova krečnjačkih stena visokih i po 70 metara. A između njih je beskrajan lavirint klanaca, tunela, vrtača, prolaza, pećina… Reč je, u stvari, o kraškoj visoravni u kojoj su podzemne i nadzemne vode i vertikalno i horizontalno usekle brojne kanale i žlebove.
Slična prirodna pojava, ali znatno pitomijeg izgleda i gostoprimljivija je “stenovita šuma Šilin” u kineskoj provinciji Junan, koja se prostire na oko 350 kvadratnih kilometara. Naučnici ovaj fenomen objašnjavaju dugogodišnjim delovanjem različitih erozivnih procesa na porozne krečnjačke stene. Osim toga, ističu da je u davnoj prošlosti ovaj deo Kine bio duboko ispod površine mora, na čijem dnu su se taložili brojni organizmi i formirali debeo sloj krečnjaka oko tvrđih stena. Kasnijim burnim tektonskim pokretima, ovaj predeo je izdignut iznad površine mora, a delovanjem sunca, vetra i erozije vode nastao je pejzaž koji budi interesovanje naučnika i podstiče maštu običnih ljudi sklonih da poveruju legendama koje prate i ovu prirodnu pojavu.
Jedna od interesantnijih je ona prema kojoj je zao i lenj Asi Abo, koji nije uspevao da prehrani brojnu porodicu žitaricama koje je požnjeo, odlučio da stenama pregradi obližnju reku i poplavi polja vrednih komšija. Dovlačio je cele noći ogromno kamenje, ali s obzirom na to da se više odmarao nego radio, bilo je to nedovoljno da izgradi branu. U strahu da ga ne otkriju, razbacao je donete stene po okolini.
Karlo Kubiček
