POVODI
EVROPSKI DAN NACIONALNIH PARKOVA U NAŠOJ ZEMLJI OBELEŽAVA SE OD 1999. GODINE
Evropski dan Nacionalnih parkova obeležava se svake godine 24. maja. Ovaj dan je proglasila Evropska Federacija Nacionalnih parkova (EUROPARC) sa ciljem da skrene pažnju javnosti na značaj zelenih površina i očuvanje prirode.
Dan nacionalnih parkova prvi put je obeležen širom Evrope 1999. godine, a u Srbiji se obeležava od 2001. godine. Prema podacima Turističke organizacije Srbije (TOS), u Srbiji ima pet nacionalnih parkova – Đerdap, Fruška gora, Kopaonik, Šar-planina i Tara.
Upravljanje tim parkovima, koji su uključeni u EUROPARC, uređeno je tako da je za svaki osnovano posebno javno preduzeće.
Nacionalni park “Đerdap”, na samoj granici s Rumunijom, najveći je nacionalni park u Srbiji i prostire se na oko 63.680 hektara. Nazivaju ga i rečnim nacionalnim parkom, jer značajan deo Đerdapa upravo čini reka Dunav.
Osnovni prirodni fenomen ovog parka, koji je za nacionalni proglašen još 1974. godine jeste Đerdapska klisura Dunava, jedna od najdužih i najvećih klisura u Evropi. Sastavljena je od četiri manje klisure i tri kotline. Osim toga, Nacionalni park “Đerdap” naseljava pviše od 1.100 biljnih vrsta, preko 150 vrsta ptica, a od sisara: vidra, medved, ris, šakal, divokoza, srna i jelen.
Fruška gora je najdominantnije uzvišenje u Vojvodini, a nacionalnim parkom proglašena je još 1960. godine. Prostire se na površini od 25.393 ha sa zaštitnom zonom od 66.090 hektara. Floru Fruške gore čini oko 1.500 biljnih vrsta, među kojima više od 40 ima status prirodnih retkosti Srbije. Od registrovanih više od 30 vrsta orhideja, 18 je od međunarodnog značaja.
U fauni se ističu zaštićene vrste insekata, 14 vrsta vodozemaca i gmizavaca na Crvenoj listi ugroženih vrsta, i oko 211 vrsta ptica, među kojima je 130 vrsta gnezdarica. Fruška gora za sada je jedina tačka u Srbiji na kojoj se nalaze aktivna gnezda orla krstaša, najugroženije vrste sa svetske Crvene liste.
Od sisara sreću se malobrojne vrste poput divlje mačke, jazavca, kune zlatice i više vrsta slepih miševa. Ovo područje karakterišu i brojni spomenici kulture, od kojih su najznačajniji 16 pravoslavnih manastira sagrađenih u periodu od 15. do 18. veka.
Nacionalni park “Kopaonik” zaštićen je 1981. godine na površini od 11.809 ha, oko koje je zaštitna zona površine od 19.985 hektara. U flori Kopaonika do sada je opisano više od 1.500 biljnih vrsta. U Nacionalnom parku živi 91 endemična i 82 subendemične biljne vrste.
Bogatstvo flore zauzimaju tri lokalna endema: kopaonička čuvarkuća, kopaonička ljubičica i pančićeva rezuha. Na najvišim staništima Kopaonika živi i živorodni gušter, koji naseljava samo najviše planine Evrope, suri orao, planinska ševa, krstokljun i druge životinjske vrste. Kopaonik je, pored ostalog i najpoznatiji ski centar Srbije.
Nacionalni park “Tara” površine je 19.200 ha i pokriva najveći deo istoimene planine na krajnjem zapadu Srbije. Ovo područje po raznovrsnosti i očuvanosti ekosistema spada u najbogatija i najvrednija šumska područja Evrope. Ima više od 1.000 biljnih vrsta od kojih je oko 20 endemičnog karaktera, a među njima je i carica svih endemita Evrope – Pančićeva omorika.
Padine Tare su i stanište za preko 100 vrsta ptica i 24 vrste sisara, od kojih je 17 zastićeno kao prirodna retkost. U kanjonima Tare nalaze se mnogi tragovi praistorijske, antičke, rimske i vizantijske kulture.
Nacionalni park “Šar-planina” prostire se na površini od 39.000 hektara. Planina ima 39 jezera i 100 većih izvora, a najviši vrhovi su većim delom godine prekriveni snegom i ledom.
Šar-planina objedinjuje oko 2.000 biljnih vrsta i 20 lokalnih. U ovom nacionalnom parku živi 147 vrsta dnevnih leptira, 45 vrsta vodozemaca i gmizavaca, oko 200 vrsta ptica i 32 vrste sisara, što ga čini jednim od faunom najbogatijih područja Evrope.
S. Š.
