Veran i inteligentan saputnik

Nastanak danas široko rasprostranjene rase američki stafordski terijer usko je povezan s migracijom stanovništva iz Engleske i Irske u Ameriku tokom 18. i 19. veka. Kolonisti su sa sobom vodili i svoje pse, a među njima i one koje su u svojoj domovini koristili kao borce.

Mnogi kinolozi veruju da je glavnu ulogu u formiranju ove rase odigrao irski pit terijer. To su bili mali psi težine samo 10 do 15 kilograma. Prema teoriji Ričarda Stratona, nastanak irskih terijera usko je povezan sa istorijskim činjenicama u vezi sa engleskom okupacijom Irske u 12. veku. Irska je bila u sastavu Ujedinjenog kraljevstva do 1937. godine. Sve do tada primenjivali su se zakoni koji su važili i na teritoriji Engleske. Prema jednom zakonu koji je datirao još iz srednjeg veka, pravo na držanje lovačkih pasa imalo je samo plemstvo. Za druge pse naplaćivale su se visoke takse, dok je seljacima bilo dozvoljeno da gaje i imaju samo terijere, radi uništavanja štetočina. Buldog nije bio dozvoljen za držanje, jer je spadao u lovačke pse prema tadašnjem zakonu. Tvorac teorije smatra da su irski seljaci gajili ove pse malog rasta samo da bi zavarali tadašnje poreznike, dok su u suštini na taj način prikrivali gajenje malih buldoga i mešanaca buldoga sa terijerima.

Osim ovih irskih pit terijera, u Ameriku su sa doseljenicima došli i psi iz Engleske i Škotske koji su već bili mešanci buldoga i terijera i nazivani „Bull and Terrier“. Dolazak ovih pasa može se podeliti u dve etape. Prva je do kraja 18. veka, sve do 1861. godine, odnosno do početka Građanskog rata. Većina pasa koja je u tom periodu stigla, bila je iz Irske. Međutim, tokom Građanskog rata, veliki broj ovih pasa je nestao i nastradao, tako da su glavnu ulogu u formiranju rase odigrali psi koji su u Ameriku stigli iz Irske i Engleske u drugom talasu, nakon završetka Građanskog rata.

Registracija rase

U početku je gajenje ovih pasa bilo skoncentrisano u području zvanom Nova Engleska, gde se danas nalazu Njujork, koji je u to vreme bio glavna doseljenička luka. S vremenom su se psi odavde proširili u sve delove Amerike. Grupa lovaca 1898. godine formira udruženje pod imenom United Kennel Club (UKC). Cilj ovog udruženja bio je da registruje rase pasa koje su nastale u Americi. Iako je UKC prvobitno bio zamišljen kao registar lovačkih pasa, u registar su počele da se upisuju upisivane i nelovne rase. Prva od nelovnih rasa koja je upisana u registar bila je – pit bul terijer. Dok su jedni predlagali da se upotrebi ime pit bul terijer, drugi su insistirali na imenu američki bul terijer. Nađeno je kompromisno rešenje i rasa je zavedena u registar kao američki (pit) bul terijer. Godine 1909. u Čikagu je otvoren novi registar koji je okupljao odgajivače isključivo borbenih linija. Ovaj registar dobio je naziv ADBA i psi su u njega upisivani pod imenom pit bul terijer. Sve do 1972 godine, kada se ime menja u američki pit bul terijer. Treba napomenuti da je dosta pasa bilo registrovano u obe rodovne kjige. Mnogi odgajivači su oko 1930. godine počeli da ulažu napore da se rasa registruje u Američkom kinološkom savezu (AKC) koji je postao vodeća kinološka organizacija u SAD. Odgajivači su smatrali da će registracija njihove rase pomoći u daljoj popularizaciji. Najzaslužnija osoba za registraciju rase u AKC bio je Vilferd Brandon. On je uspeo da dokaže kako rasa ima precizno dokumentovanu prošlost, da postoji dovoljan broj pripadnika te rase i uniformisan fizički izgled. Rasu su hteli da registruju pod imenom američki bul terijer, međutim, to nije uspelo zbog protivljenja članova Američkog bul terijer kluba.

Na kraju je rasa u AKC registrovana pod imenom stafordski terijer 1936. godine. Ovo je izazvalo velike nesuglasice u narednih skoro 40 godina, čak je došlo i do polemika između Američkog kinološkog saveza i Britanskog kinološkog saveza zbog imena i izvorne rase, jer su Britanci registrovali jednu pod imenom stafordski bul terijer. Pojedini odgajivači su sredinom 50-ih godina 20. veka počeli da ukrštaju stafordskog terijera sa stafordskim bul terijerom. Jedan od uglednijih i uticajnijih odgajivača tog vremena Hauard Hedli uspeo je da ubedi AKC da je reč o dvema različitim rasama, sličnog porekla. Tek početkom 70-ih godina prošlog veka ime rase promenjeno je u američki stafordski terijer.

Pogrešno je stvoriti sliku da su se ovi psi koristili samo za borbe. Većina njih je životni vek provela u ulozi kućnog ljubimca, pasa na farmama koji su korišćeni kao čuvari i za mnoge druge namene, dok su se na jugu Amerike koristili kao psi za lov. Rasa se vrlo brzo raširila po SAD zahvaljujući svojoj višestrukoj nameni, ali i zahvaljujući prvrženosti vlasniku.

Izgled

Američki stafordski terijer treba da odaje utisak velike snage na osnovu svoje veličine. Težina je srazmerna rastu. Poželjna je visina od 45,72 cm do 48,26 cm kod mužjaka i 43,18 cm do 45,72 cm kod ženki.

Glava je srednje dužine i duboka. Lobanja je široka, a mišići na obrazima veoma su izraženi. Stop je veoma izražen. Uši su visoko usađene, bile kupirane ili ne. Ako su nekupirane, treba da budu kratke, u vidu poluruže ili uspravne. Uši koje slobodno padaju se kažnjavaju. Oči su tamne boje, okrugle, smeštene nisko i veoma razmaknute. Njuška je srednje dužine, zaobljena u gornjem delu i naglo se skuplja ispod očiju. Vilice su dobro istaknute, donja je jaka i čvrsta. Usne su čvrste i dobro priležuće, bez delova koji vise. Gornji sekutići su u uskom dodiru s prednjom stranom donjih sekutića (makazasto zubalo). Nosna pečurka je apsolutno crna.

Vrat je snažan, lagano izbočen i sužava se od plećki prema potiljku. Koža nije opuštena i srednje je dužine. Plećke su jake i mišićave, a lopatice široke i kose. Prednje noge moraju da budu prave, kosti jake i zaobljene, a podlaktice čvrste i prave. Prednje noge su dovoljno razmaknute, što omogućava pravilan razvoj grudi koje su visoke i široke. Rebra su dobro zasvođena i duga prema zadnjem delu. Zadnje noge su veoma mišićave, a potkolenice spuštene i nisu okrenute ni unutra ni spolja. Šape su srednje veličine, zbijene i čvrste. Korak treba da bude elastičan, pas ne sme pri hodu da se klati, ni da “ravaniše”.

Rep je kratak u odnosu na visinu, nisko usađen i postepeno se stanjuje prema vrhu. Nije uvijen, ni uzdignut iznad leđa i ne treba ga kupirati.

Dlaka je kratka, gusta, čvrsta pri dodiru i sjajna. Dozvoljene su sve boje dlake: jednobojna, višebojna ili šarena. Nepoželjna je sasvim bela, više od 80 posto bele, black and tan (crna sa vatrenocrvenom) i boja džigerice.

Temperament

Američki stafordski terijer je izuzetan čuvar u kome je objedinjena snaga buldoga i okretnost terijera. Takođe je veran i inteligentan saputnik i zbog prijatnog karaktera, veoma cenjen pas za društvo.

Brojne su predrasude i loše priče koje prate pse ove rase, počevši od toga da su agresivni na ljude i druge životinje, što apsolutno nije tačno. Vrlo su inteligentni i brzo uče, tako da je stvar pravilne obuke i ophođenja vlasnika prema psu ključ u psihičkom formiranju ljubimca ove rase.

Zdravlje i nega

Ova rasa nije podložna bolestima i dosta je otporna. U literaturi se ipak mogu naći opisane bolesti koje su donekle specifične za ovu rasu, a neke su i naslednog karaktera, kao što je katarakta ili koronarna arterijska bolest i ataksija. Odlikuju se visokim stepenom tolerancije na bol što može zamaskirati određene zdravstvene probleme.

Spada u pse kojima je potrebna svakodnevna fizička aktivnost, idealno u formi duge šetnje na povocu ili energične igre u dvorištu.

Standard

Američki stafordski terijer prema FCI klasifikaciji spada u rase 3. grupe (terijeri), sekcije 3 (terijeri tipa bul). Standard pod brojem 286 poslednji put je revidiran 1997. godine. Ne podleže ispitu u radu.

• Dr vet. Darko DROBNJAK